Tężec

Definicja: Jest to ostra choroba zakaźna ropoczynająca się zakażeniem przyrannym z następowym występowaniem wzmożonego napięcia mięśniowego z napadami tonicznych skurczów mięśni poprzecznie prążkowanych (szkieletowych).

Etiologia: Chorobę wywołuje beztlenowa, zarodnikująca Gram-dodatnia laseczka Clostridium tetani, która wytwarza egzotoksynę (tetanospazminę), toksynę dostającą się do ośroddowego układu nerwowego drogą krwi lub wzdłuż obwodowych nerwów ruchowych gdzie blokuje uwalnianie inhibitorów neurotransmiterów z zakończeń nerwowych. Dochodzi do rozwoju uogólnionwgo wzmożonego napięcia mięśniowego i gotowości do tonicznych drgawek. Przyczyną zakażenia jest materiał zanieczyszczony zarodnikami tężca (najczęściej z ziemia i kurz), a rezerwuarem zarazka w przyrodzie - przewód pokarmowy głównie koni, a także ludzi oraz gleba zanieczyszczona wydalinami przewodu pokarmowego.

Wrotami zakażenia są wszelkiego rodzaju uszkodzone powłoki skórne, rzadziej błony śluzowe, narząd rodny, pępowina noworodka.

Ponad 80% przypadków tężca pochodzi z drobnych skaleczeń i otarć naskórka. Najwięcej zakażeń występuje miesiącach letnich i jesiennych, co związane jest z nasileniem prac polowych.

Zwykle im krótszy okres wylęgania choroby, szybszy rozwój objawów i im później zastosowano leczenie tym przebieg choroby jest cięższy.

Okres wylęgania: Wynosi od 5-50 dni średnio 5-10dni. Zwyczajowo określa go się od początku skaleczenia do wystąpienia pierwszych objawów. Niestety moment ten jest często nieuchwytny.

Przebieg choroby: Do najczęściej występujących objawów należą:

• prestezje (przeczulica, mrowienie, palenie w okolicy zakażenia)
• niepokój, wzrost cisnienia tętniczego, wzmożone pocenia, bóle głowy
• typowe w tężcu napięcie w różnych grupach mięśniowych oraz szczękościsk
• grymas (risus sardonicus) stały uśmiech i uniesienie brwi
• trudności w połykaniu
• wzmożenie napięcia mięśni szyi i karku, oraz kończyn dolnych i brzucha (opisthotonus)
• atrymanie moczu i zaparcie
• wzmożenie odruchów mięśniowych
• prężenia całego ciała dotyczące równocześnie wielu grup mięśniowych, bardzo bolesne, mogące obejmować mięśnie oddechowe (utrudnione oddychanie, sinica)

Profilaktyka: Podstawą zapobiegania tężcowi są szczepienia ochronne zgodnie z kalendarzem szczepiń. Anatoksyną przeciwtężcową (1ml podskórnie lub domięśniowe) od ostatniej dawki szczepienia podaje się co 8 lat jako dawka przypominająca.

Postępowanie zapobiegawcze u osób, które uległy zranieniu zapobiegające chorobie

• Dokładne oczyszczenie rany oraz jej opatrzenie dzięku czemu usuwa się zarodniki tężca, ciała obce, tkanki martwicze oraz przywraca się ukrwienie a co za tym idzie i utlenowanie tkanek co nie sprzyja rozwojowi beztlenowej baakterii
• Zastosowanie antybiotyków (penicyliny, cefalosporyny, tetracykliny)
• Uodpornienie czynne (1 ml anatoksyny przeciwtężcowej) szczepionki można nie podawać osobom, które ostatnią dawkę szczepienia podstawowego lub przypominająacego otrzymały przed upływem 12 miesięcy od zakażenia
• Uodpornienie czynno-bierne (jednoczesne podanie 1 ml szczepionki a następnie po 0,5godz w drugie ramię 3000j surowicy po wykonaniu próby uczuleniowej na surowicę). Surowicy przeciwtężcowej nie należy stosować u osób szczepionych w okresie 12 miesięcy przed zranieniem oraz wrażliwych na obcogatunkowe białko. Należy stosować u osób, które:
  1. nie byłe szczepione przeciw tężcowi
  2. nie otrzymały wszystkich dawek podstawowego szczepienia
  3. nie posiadają dokumentacji lub nie pamietają terminów szczepień
  4. otrzymały ostatnią dawkę szczepionki ponad 8 lat temu

Leczenie: Leczenie tężca prowadzi się w warunkach intensywnej opieki medycznej. Niezbędna na tym etapie choroby jest kwalifikowana pomoc anestezjologiczna Zasadniczym lekiem jest surowica przeciwtężcowa (czyli antytoksyna) którą podaje się w zależności od ciężkości przypadku od 20000-100000j. Stosuje sie leki zmiejszające wzmożone napięcie mięśniowe (barbiturany, benzodiazepiny), Czasami konieczne jest podawanie leków zwiotczających (pochodne kurary), antybiotyków.