Składniki dymu tytoniowego

W dymie tytoniowym znajduje się ponad 4000 różnych substancji, wiele o działaniu toksycznym, mutagennym (uszkadzającym DNA), taratogennym (uszkadzającym płód), kancerogennym (powodującym rozwój nowotworów). Substancje te znajdują się w dwóch frakcjach dymu: gazowej oraz cząsteczkowej zawieszonej w wodzie tworzącej tzw. ciała smołowate. Niektóre z nich działają jedynie miejscowo w jamie ustnej, drogach oddechowych podczas gdy inne po wchłonięciu do układu krążenia wywierają działanie na większość tkanek i organów człowieka. Do najważniejszych składników dymu tytoniowego należą:

• nikotyna-Substancja (alkaloid) przyswajana jedynie w 10% przez organizm człowieka, szybko metabolizowana i usuwana przez nerki. Podana dożylnie dawka nikotyny zawarta w jednym papierosie może zabić dorosłego człowieka. Nikotyna działa na wszystkie narządy naszego ciał a w szczególności na:
  1. ośrodkowy układ nerwowy-Działanie za pośrednictwem takich neuroprzekaźników jak acetylocholina, noradrenalina, serotonina, dopamina powoduje w zależności od stężenia albo pobudzenie (płytkie zaciąganie) albo uspokojenie (głębokie zaciąganie) co stanowi mechanizm uzależnienaia biologicznego od nikotyny. Bardzo wysokie stężenie nikotyny blokuje przewodzenie impulsów w układzie nerwowym.
  2. układ krążęnie- Przyspieszenie czynności pracy serca, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, skurcz naczyń obwodowych.
  3. układ oddechowy-Zwiększenie głębokości i częstości oddechów. Dawki śmiertelne porażają ośrodek oddechowy w rdzeniu przedłużonym.
  4. układ pokarmowy- Małe dawki pobudzają perystaltykę jelit a wyższe opóźniają perystaltykę powodując zwolnienie opróżniania z żołądka co przedłuża uczucie sytości po jedzeniu.

• substancje smołowate (rakotwórcze)-Dym tytoniowy inicjuje oraz pobudza rozwój nowotworów. Zawiera około 60 substancji rakotwórczych lub współrakotwórczych, które znajdują się zarówno w głównym strumieniu dymu jak i bocznym nierzadko w większym stężeniu, na który narażone są osoby nie palące. Do najważniejszych należą:
  1. węglowodory aromatyczne (np benzopiren)
  2. nitrozaminy (np N-nitrozonornikotyna)
  3. estry kwasów tłuszczowych
  4. metale ciężkie
  5. pierwiastki promieniotwórcze (np kadm, polon)
  6. chlorek winylu

  Udowodniono, że podobnie, jak w przypadku uzależnienia od narkotyków, alkoholu i pewnych leków, u nałogowych palaczy papierosów występują objawy tolerancji na określoną dawkę nikotyny i tzw. zespołu odstawienia. Zwrócono też uwagę, że odsetek ludzi wracających do palenia jest bardzo wysoki oraz zbieżny w czasie i prawie taki sam, jak w przypadku narkomanów czy alkoholików. Objawy zespołu odstawienia ujawniają się już po kilku godzinach i mogą trwać nawet wiele miesięcy. Nagłe odstawienie nikotyny albo zmniejszenie jej dawki wywołuje w ciągu 24 godz. przynajmniej 4 z poniższych objawów pszychoorganicznych:

  1. chęć zapalenia papierosa (głód nikotynowy)
  2. stany lękowe
  3. irytacje
  4. pogorszenie nastroju
  5. trudności z koncentracją
  6. bezsenność
  7. niepokój
  8. zmęczenie
  9. zwolnienie tętna
  10. wzmożenie apetytu
  11. zwiększenie masy ciała

• substancje drażniące-Są to substancje, które działają głównie w drogach oddechowych i w skład ich wchodzą:
  1. związki zwężające oskrzela i powodujące kaszel
  2. związki upośledzające ruch rzęsek w drogach oddechowych- Zaburzają one funkcję samooczyszczającą oskrzeli i płuc doprowadzając do częstrzych infekcji.
  3. związki pobudzające wydzielanie śluzu- Duże ilości śluzu mogą być przyczyną częściowego lub całkowietego zamknięcia oskrzeli.

• tlenek węgla- Stanowi od 1-5% wdychanego gazu i jest wynikiem niecałkowietego spalania dymu tytoniowego. Gaz ten około 200 razy łatwiej wiąże się z hemoglobiną tworzac karboksyhemoglobinę, która nie prznosi tlenu obniżając w ten sposób stężeniu hemoglobiny nawet o 15%. Tlenek węgla powoduje zmniejszenie tolerancji wysiłku, wzrost agregacji płytek krwi co może być związane z rozwojem miażdżycy, zmniejszenie wagi ciała dzieci matek palących.