Reumatoidalne zapalenie stawów (r.z.s.)

Definicja: Jest to przewlekła, postępująca choroba układowa, z okresami zaostrzeń i remisji. Proces zapalny dotyczy początkowo stawów i może prowadzić do zniszczenia ich struktury, zniekształceń i inwalidztwa. Czasami dochodzi do zajęcia innych narządów. R.z.s. występuje u około 0,5% populacji polskiej. Kobiety chorują 2-3-krotnie częściej niż mężczyźni . Szczyt zachorowań pojawia się około 40 roku życia, pierwsze objawy mogą jednak występować w każdym wieku.

Etiologia: Przyczyna występowania nie jest znana. Nieznane czynniki wywołują odpowiedź układu odpornościowego i dochodzi do naciekania struktur stawów przez komórki uczestniczące w odpowiedzi immunologicznej. Rozpoczyna to całą serie procesów prowadzących w konsekwencji do uszkodzenia stawów, pojawiają się dolegliwości bólowe i dochodzi do upośledzenia funkcji ruchowej stawów.

Objawy: Początek choroby jest powolny, najczęściej występują objawy ogólne:

• stany podgorączkowe
• uczucie rozbicia
• znużenie
• zmniejszenie apetytu
• zmniejszenie masy ciała
• pobolewania stawów i mięśni

Po tygodniach lub miesiącach pojawiają się zmiany stawowe, rozpoczynające się przeważnie od małych stawów, szczególnie dłoni- nadgarstkowych, śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych bliższych, rzadziej stóp. Zmiany są symetryczne, postępują dośrodkowo. Chorzy skarżą się na ból utrudniający ruchy (bolesny uścisk dłoni), sztywność poranną. W badaniu stwierdzamy obrzęk, bolesność uciskową i ruchową oraz ograniczenie ruchomości w stawach, często obrzmienie grzbietu dłoni. W miarę rozwoju choroby dochodzi do zaniku mięśni, powstania zniekształceń (przerosty, łokciowe odchylenia palców dłoni i inne). Często zajmowane są:

• stawy nadgarstkowe (ucisk na nerw pośrodkowy )
• stawy łokciowe (powstają często przykurcze)
• stawy barkowe (ograniczenie ruchomości - bark zamrożony)
• stawy biodrowe (skrócenie i nieprawidłowe ustawienie kończyn dolnych)
• stawy kolanowe (powstają zniekształcenia, najczęściej koślawość, przykurcze)
• stawy stóp (podwichnięcia utrudniające chodzenie i powodujące nierównomierne obciążenie innych stawów kończyn dolnych)
• zmiany w kręgosłupie szyjnym mogą prowadzić do przemieszczeń (podwichnięć) kręgów

U około 10% chorych pojawiają się guzki reumatoidalne (przeważnie w okolicy stawu promieniowo-nadgarstkowego i łokciowego). Rzadko występują zmiany pozastawowe, obejmujące serce, płuca, narząd wzroku, układ nerwowy, nerki, układ krwiotwórczy.

Rozpoznanie:

• wywiad, badanie przedmiotowe
• badanie radiologiczne
• badania laboratoryjne - wykładniki zapalenia np. OB., CRP, badania immunologiczne

W ustaleniu rozpoznania posługujemy się kryteriami rozpoznawczymi, ustalonymi przez American College of Rheumatology.

Leczenie: Postępowanie w r.z.s. jest kompleksowe. W każdym przypadku konieczne jest stosowanie odpowiednio dobranych ćwiczeń. Chory musi być uruchamiany możliwie szybko. Obok ćwiczeń wykorzystuje się:

• ciepłolecznictwo
• krioterapię (leczenie zimnem w ostrym zapalenie stawów)
• jonoforezę (leczenie prądem stałym)
• masaże
• kąpiele solankowe i siarczkowo - siarkowodorowe (przeciwskazane są kąpiele borowinowe)

Również psychoterapia odgrywa ogromną rolę. U chorych, ciągle walczących z bólem i zagrożonych kalectwem, występują skłonności do reakcji depresyjnych. Dlatego często konieczna jest pomoc w nauce nowego zawodu i w zmianie pracy, nauka samopomocy, stosowanie środków pomocniczych np. specjalnych nakryć. Leczenie farmakologiczne obejmuje:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
• leki podstawowe, modyfikujące proces zapalny (zwiazki złota, sulfasalazyna i inne)
• w cięższych przypadkach sterydy i leki immunosupresyjne

Stosowane jest także leczenie operacyjne - chirurgia rekonstrukcyjna, protetyczna wymiana stawów.