Półpasiec

Definicja: Ostra choroba ośrodkowego układu nerwowego, zajmująca pierwotnie zwoje rdzeniowe korzenia tylnego, charakteryzująca się występowaniem zmian pęcherzykowych i neurologicznych bólów w obszarze skóry unerwionej przez obwodowe nerwy czuciowe wychodzące z chorobowo zmienionych nerwów. Półpasiec najczęściej występuje po 50 roku życia. Do aktywacji wirusa dochodzi w wyniku chorób ogólnoustrojowych, choroby Hodgkina lub w wyniku terapii immunosupresyjnej.

Etiologia: Wirus wywołujący półpasiec z grupy Herpes jest identyczny z wirusem ospy pod względem struktury cząsteczek wirusowych w mikroskopie elektronowym i odczynów serologicznych. U dorosłych, którzy przebyli ospę wietrzną, kontakt z dziećmi chorymi na ospę może spowodować wystąpienie półpaśca, i odwrotnie, u dzieci, które stykają się z przypadkami półpaśca u dorosłych, może wystąpić ospa wietrzna. Wirus półpasiec zajmuje układ nerwowy, zwłaszcza zwoje międzykręgowe i zwoje czuciowe nerwów czaszkowych. Z tego względu zmiany występujące na ciele mają układ segmentarny.

Objawy: Na 3-4 dni przed wysąpieniem objawów choroby występują objawy prodromalne (poprzedzające) w postaci dreszczy, gorączki, ogólnego złego samopuczucia, zaburzeń ze strony układu pokarmowego. Około 4 dnia na zminionym zapalnie podłożu pojawia się charakterystyczna wysypka pęcherzykowa występująca na obszarze unerwionym przez nerwy wychodzące ze zmienionego chorobowo zwoju rdzeniowego. Wykwity pęcherzykowe i pęcherzowe, umiejscowione na podłożu zapalnym, dotyczą najczęściej połowy twarzy (zwłaszcza okolicę oczodołu), tułowia (połowa klatki piersiowej), rzadziej kończyn (zawsze jednostronnie). Zmiany nie przekraczają linii środkowej ciała, nie zawsze dotyczą całego segmentu, tak że odcinki skóry zostają nie zmienione. Charakterystyczny jest ból i pieczenie, które nieraz poprzedzają wystąpienie pęcherzyków o kilka lub kilkanaście dni. Półpasiec może ulegać uogólnieniu. W przypadku wystąpienia rozsiewu lub utrzymywania się zmian dłużej niz 2 tygodnie bardzo prawdopodobne jest współistnienie nowotworu złośliwego lub defektu immunologicznego. Jednokrotne zachorowanie zwykle powoduje uodpornienie, nawroty szacuje na mniej niż 4%. Najczęstszym powikłaniem są długo utrzymujące się (kilka miesięcy lub lata), niekiedy bardzo nasilone neuralgie, zwłaszcza u osób starszych.

Przy lokalizacji w obrębie oczodołu może dojść do poważnych powikłań w skutek zajęcia rogówki (keratitis), w rzadszych przypadkach dochodzi do uszkodzenia rozmaitych nerwów czaszkowych (porażenie nerwu twarzowego, słuchowego i in.).

Rozpoznanie: Jest łatwe na podstawie charakterystycznego wyglądu. Błędy w rozpoznaniu dotyczą jedynie neuralgii poprzedzającej wysiew pęcherzyków.

Leczenie: Leczenie miejscowe jest takie jak w opryszczce tj. wysuszające i odkażające. Leczenie ogólne polega na podawaniu dużych dawek witaminy B1 (po 50 mg domięśniowo), B12 (1000 ug we wstrzyknięciach domięśniowych co 2 dni, ogółem 6-8 wstrzyknięć), kortykosteroidów po 15-30 mg dziennie, poczynając od 2-3 dnia po ustąpieniu pęcherzyków (zmniejszają ból i najskuteczniej zapobiegają neuralgiom), Amizepin 2-3 tabl. Dziennie (co usuwa lub zmniejsza ból) lub rozmaitych trankwilizatorów (Hydroxyzinium 50 mg dziennie, Relanium 10 mg dziennie i in.).W przypadkach uogólnionych stosuje się Acyclovir lub Isoprinosine.