Otyłość

Definicja: Zaburzenie przemiany materi wywołułujące zwiekszenie ilości tkanki tłuszczowej. W celu obeny wielkości masy ciała wylicza się wskaźnik BMI ( Body Mass Index) z następującego wzoru:

BMI=masa ciała w kg / (wzrost w m)²

Przyjmuje się (wg WHO), że wynik BMI:

• poniżej 18.5- niedobór masy
• 18.5-25 - prawidłowa masa
• 25-30- pierwszy stopień otyłości=nadwaga
• 30-40 drugi stopień otyłości
• powyżej 40 trzeci stopień otyłości

Oblicz swój BMI, podaj wagę i wzrost a następnie naciśnij "oblicz"

Najniższą umieralność stwierdza się w zakresie BMI 18.5-24,0.

Etiologia: Wpływ na rozwój otyłości ma wiele czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Do czynnów wewnętrznych na które nie mamy wpływu należą:

• predyspozycja genetyczna
• zaburzenia w funkcjonowaniu ośrodków regulujących apetyt i sytość w ośrodkowym układzie nerwowym
• zaburzenia emocjonalne
• choroby zmieniające regulację przemiany materi

Wśód czynników zewnętrznych na które mamy wpływ bezpośredni lub pośredni dzięki czemu zmieniając je możemy zmniejszyć naszą wagę należy:

• sposób odżywiania się matki w czasie ciąży
• sposób odżywiania się w wieku niemowlęcym
• wpływ rodziny, społeczeństwa, uwarunkowań kulturowych na sposób odżywiania
• warunki cywilizacyjne-dostępność pożywienia, mały wysiłek fizyczny

Rozpoznanie: W badaniu należy ustalić czy mamy do czynienia z otyłością pierwotną-o nie ustalonej etiologi czy też wtórną będącej wynikiem jakiejś przyczyny (zewnętrznej lub wewnętrznej).

Powikłania: Przy BMI powyżej 25 systematycznie wzrasta zachorowalność na następujące choroby:

• cukrzyca typ II
• nadciśnienie tętnicze
• miażdżyca
• udar mózgu
• choroba niedokrwienna serca
• kamica pęcherzyka żółciowego szczególnie u kobiet
• zaburzenia oddychania, zespół snu z bezdechem
• zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia czynności jajnika
• nowotwory sutka, macicy, jajnika, jelita grubego
• powikłania ciąży (porody przedwczesne,nadciśnienie, cukrzyca)
• zaburzenia psychiczne, stany depresji, żarłoczność zwłaszcza nocna
• zaburzenie mięśniowo-szkieletowe związanie z nadmiernym ciężarem ciała, stany zapalne stawów kręgosłupa i kończyn dolnych

Odchudzanie: Redukcja masy ciała przynosi zauważalną poprawę jeżeli chodzi o powikłania fizyczne, metaboliczne, endokrynologiczne czy psychologiczne. Już zmniejszenie masy ciała o 10kg powoduje:

• spadek umieralności ogólnej o 20%
• zmniejszenie umieralności z powodu nowotworów o 40%
• zmniejszenie umieralności z powodu cukrzycy o 30%
• zmniejszenie ciśnienia skurczowego o 10mmHg a roskurczowego o 20mm Hg
• zmniejszenie stężenia cholesterolu całkowitego o 10%
• zmniejszenie stężenia LDL o 15%
• zmniejszenie stężenia trójglicerydów o 30%
• wzrost HDL o 8%

Zmniejszenie wagi ciała powoduje wzrost ryzyka chorób pęcherzyka żółciowego oraz osteoporozy.

Nie zaleca się odchudzania w czasie ciąży gdyż może doprowadzić w pierwszych 12 tygodniach ciąży do rozwoju wad układu nerwowego a w późniejszym okresie do urodzenia dziecka z niską masą ciała.

Przyrost masy ciała kobiety w ciąży wynosi około 12 kg a u kobiety otyłej powinien wynosić około 6 kg.

Leczenie: Leczenie otyłości jest procesem długotrwałym. Nie istniej jeden uniwersalny schemat leczenia. Każdy z przypadków otyłości wymaga indywidualnej oceny przez lekarza i doboru odpowiedniego schematu posępowania na które składa się:

• postępowanie etiologiczne w otyłości wtórnej
• psychoterapia-Zasadniczym celem tego postępowania jest zmiana nawyków żywieniowych rozpoczynając od etapu kupowania produktów, robienia niepotrzebnych zapasów a skończywszy na procesie jedzenia, jego zwolnienie i ogranieczenie. Pomocne może się okazać wspólna wymiana doświadczeń w terapi grupowej. Zaleca się częste np co 2 tygodnie spotkania w grupach samopomocy.
• stosowanie właściwej diety redukcyjnej (mniejsza podaż pożywienia). Stosowanie diety redukcyjnej ma na celu dostarczenie mniejszej ilości kalorii w spożywanych pokarmach. Ilość kalorii jaką potrzebuje nasz organizm zależy głównie od płci i wykonywanej pracy. Konwencjonalne diety dostarczaję o 600-1000 kalorii mniej niż zapotrzebowanie co powoduje ubytek masy ciała o 0,5 kg tygodniowo. Takie diety stosowane przez dłuższy czas przynoszą pożądany efekt. Stosowanie diet "zerowych"-głodzenie mimo, że w szybkim czasie umożliwia wielu kilogramów nie jest polecana w związku z występowaniem wielu działań niepożądanych(hipotonia ortostatyczna, utrata łaknienia, nudności, wymioty, brak łaknienia, apatia, uczucie głodu, znaczne ubyti elektrolitów (Ca,K). Ważne jest stosowanie diet hipolipemicznych. Rutynowe postępowanie powinno objmować 12 tygodniowy okres odchudaznia a po nim 12 tygodniowy okres utrzymania uzyskanego efektu.
• stosowanie wysiłku fizycznego (zwiększenie strat energetycznych). Wysiłek fizyczny w otyłości niewielkiego stopnia powinien być wykonywany systematycznie i względnie mały np1-2godz marszu. W przypadku otyłości znacznego stopnia zaleca się wykonywanie innych ćwiczeń jak pływanie, gra w siatkówkę, koszykówkę itp
• leczenie farmakologiczne- Leki należy stosować tylko na zlecenie lekarza i powinny być one uzupełnieniem terapii opartej na diecie i poprawie stylu życia. Leczenie farmakologiczne powinno zostać zastosowane u osób:
  1. z BMI powyżej 30, u których uzyskano redukcję masy ciała mniejszą niż 5 kg stosując terapię dietetyczną, wysiłek fizyczny, terapię behawioralną
  2. z BMI powyżej 25 z współistniejącymi czynnikami ryzyka jak nadciśnienie tętnicze krwi, cukrzyca, hiperlipiedemia
• leczenia chirurgiczne-Operacyjne zmniejszenie objętości żołądka (gastroplastyka) powinno być stosowane u osób z BMI powyżej 40 lub powyżej 35 z dużym ryzykiem wystąpienia powikłań zagrażających życiu.

Wskaźniki skuteczności leczenia:

• Redukcja masy ciała
  1. wynik dobry przy spadku wagi ponad 5 kg z równoczesną poprawą czynników ryzyka
  2. wynik bardzo dobry przy spadku wagi ponad 10 kg
  3. wynik wyjotkowo dobry przy spadku masy ciała ponad 20 kg
• Pożądana redukcja czynników ryzyka
  1. obniżenie ciśnienia krwi poniżej 140/90 mm Hg
  2. obniżenie stężenia cholesterolu w surowicy poniżej 5,2 mmol/l
  3. obniżenie podwyższonego stężenia glukozy na czczo poniżej 5,5 mmol/l i poniżej 7,8 mmol/l w 2 godz. po doustnym spożyciu glukozy (test tolerancji glukozy)
  4. w cukrzycy insulinoniezależnej ze stężeniami glukozy powyżej 7,8 mmol/l na czczo i 11,1 mmol/l w 2 godz. po spożyciu glukozy, obniżenie tych wskaźników do poziomu odpowiadającemu średnim wartościom upośledzonej tolerancji glukozy
• Utrzymanie masy ciała po odchudzaniu
  1. ponowny wzrost masy ciała mniej niż 3 kg w czasie ponad 2 lat
  2. utrzymanie redukcji obwodu w talii o 4 cm