Osteoporoza

Definicja: Osteoporoza, inaczej nazywana zrzeszotnieniem kości jest to uogólniona choroba kości, wynikająca ze zmniejszenia masy kostnej i uszkodzenia jej mikrostruktury (architektury) co często prowadzi do złamań. Chociaż wszystkie kości są dotknięte chorobą, złamania dotyczą główie trzonów kręgów, szyjki kości udowej, kości ramieniowej i promieniowej.

Czynnika ryzyka wystąpienia osteoporozy:

• genetyczne i demograficzne - zaawansowany wiek, predyspozycje rodzinne, kobieta rasy białej lub żółtej, szczupła, niska budowa ciała,
• hormonalne - zaburzenia czynności jajników (zaburzenia miesiączki, przedwczesne wygaśnięcie czynności jajników, wcześniejsze usunięcie jajników i macicy), nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, nadczynność kory nadnerczy, hiperprolaktynemia, cukrzyca
• śodowiskowe - mała aktywność fizyczna, unieruchomienie, brak ekspozycji na słońce, nadmierne spożycie alkoholu, palenie papierosów, nadmierne spożycie kawy (kofeiny)
• dietetyczne - małe spożycie produktów zawierających wapń, dieta ubogobiałkowa
• przyjmowane leki - sterydy, leki przeciwdrgawkowe, tetracykliny, heparyna, leki osłaniające błonę śluzową żołądka zawierające glin, cytostatyki.

Etiologia: Rozróżnia się następujące typy osteoporozy:

• osteoporoza pierwotna
  1. typ I (pomenopauzalna)-95% przypadków, występuje między 51 a 75 rokiem życia, dotyczy głownie kobiet (kobiety: mężczyźni jak 6:1), czynnikiem wywołującym jest niedobór estrogenów, najczęstsza lokalizacja złamań to trzony kręgów.
  2. typ II (osteoporoza starcza) występuje po 70 roku życia, dwa razy częściej u kobiet, przyczyny to zaawansowany wiek, mała aktywność fizyczna, niedobór wapnia i/ lub witaminy D, najczęstsza lokalizacja to szyjka kości udowej, kość ramieniowa i promieniowa, trzony kręgów. Przyjmuje się, że jeżeli chodzi o złamania to w wieku około 50 lat dotyczą one przedramienia około 60 lat kręgosłupa, a około 70 roku życia szyjki kości udowej.
  3. osteoporoza młodych ludzi o często o ciężkim przebiegu
• osteoporoza wtórna - 5% -przyczyną różne czynniki hormonalne, środowiskowe, dietetyczne i polekowe.

Objawy: Początkowo występują niewielkie objawy lub w ogóle ich brak. Dominują:

• bóle kostne szczególnie pleców
• bóle głowy
• "okrągłe plecy"- z powodu spłaszczenia trzonów kręgów
• zmniejszenie wzrostu chorego
• złamania przy lekkich urazach- z powodu zwiększonej łamliwości kości
• złamania samoistne (bez żadnej przyczyny)

Rozpoznanie: Diagnostyka osteoporozy obejmuje:

• zdjęcie radiologiczne (RTG)- zdjęcia radiologiczne ujawniają zmiany kostne dopiero gdy utrata masy kostnej wynosi powyżej 30%, nie są one przydatne do wczesnej diagnostyki. Wykonuje się zdjęcia odcinka piersiowego i lędźwiowego kręgosłupa
• badanie gęstości masy kostnej tzw. densytometria - ocenia się odcinek lędźwiowy krgosłupa (L2 - L4), wynik do 1,5 - norma, 1,5 do 2,5 osteopenia, powyżej 2,5 osteoporoza
• badania laboratoryjne: morfologia, OB., badanie moczu, stężenie wapnia i fosforanów we krwi (w osteoporozie w normie), aktywność fosfatazy zasadowej ( w osteoporozie
  norma)

Rozpoznanie osteoporozy może być ustalone dopiero po wykluczeniu takich chorób jak nowotwory kości ( szpiczak mnogi, przerzuty do kości), pierwotna nadczynność przytarczyc,
osteomalacja (niedostateczna mineralizacja kości).

Leczenie: Na kompleksowe leczenie osteoporozy składa się:

• dieta :
  1. zwiększenie podaży wapnia w diecie. Dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi 1000mg na dobę (dla kobiet jeszcze miesiączkujących lub przyjmujących hormonalną terapię zastępczą) lub 1500 mg na dobę ( dla kobiet nie leczonych środkami hormonalnymi). Bogate w wapń produkty żywnościowe to niskotłuszczowe mleko, jogurty, brokuły, kalafior, zielone i liściaste warzywa, migdały. Warto wiedzieć, że jedna szklanka mleka zawiera tylko 300 mg wapnia!
  2. unikanie pokarmów i produktów, które utrudniają wchłanianie wapnia jak np. "czerwone" mięso, nadużywania alkoholu i kofeiny.
  3. zwiększenie poziomu estrogenów który zmniejsza się po menopauzie poprzez spożywanie soji i jej produktów, które zawierają naturalne estrogeny (fitoestrogeny).
  4. rzucenie palenia papierosów. Niektóre badania pokazują bowiem, że u palących kobiet ryzyko rozwoju osteoporozy wzrasta o 50%.
• ćwiczenia fizyczne-Ćwiczenia fizyczne, które obciążają kości takie jak chodzenie, bieganie, tenis, aerobik zmniejszają utratę masy kostnej i pomagają w zapobieganiu osteoporozie. Należy ćwiczyć co najmniej trzy razy w tygodniu po 30- 45 minut.
• środki farmakologiczne:
  1. Suplementacja wapnia ponieważ dieta pokrywa na ogół tylko połowę lub 1/3 zapotrzebowania. Wapń w postaci glicerofosforanu wapnia lub glukonianu wapnia w tabletkach musujących
  2. Uzupełnianie niedoborów witaminy D (poprawa wchłaniania wapnia)
  3. Fluor (zwiększa masę kostną)
  4. Kalcytonina (w 50% w czasie długotrwałego stosowania poprawa bilans masy kostnej, zmniejsza bóle towarzyszące osteoporozie).
  5. Hormonalna terapia zastępcza (HRT). Estrogeny zapobiegają utracie masy kostnej. Każdy czas jest dobry do rozpoczęcia leczenia. Efekt leku występuje tylko w czasie jego podawania, dlatego też leczenie powinno trwać tak długo jak to jest możliwe. Po 5 - 10 latach stosowania ryzyko złamań zmniejsza się, w przypadku szyjki kości udowej o 50%, w przypadku kręgosłupa o 90%. Estrogeny powinny być podawane łącznie z gestagenami (progesteronem), ponieważ zapobiega to m.in. przerostowi błony śluzowej macicy (endometrium). Istnieją jednak przeciwskazania do hormonalnej terapii zastępczej, są to niezdiagnozowane krwawienia, nowotwory (rak endometrium, rak sutka, rak jelita grubego, czerniak, oponiak), czynna choroba zakrzepowo - zatorowa, niewydolność wątroby.
  6. Leczenie przeciwbólowe