Nowotwór gruczołu sutkowego

Definicja: Sutek jest najczęstszym umiejscowieniem raka u kobiet. Zachorowalność wynosi 10 tysięcy przypadków na rok, z czego połowa przypadków kończy się zgonem. Rak sutka występuje najczęściej u kobiet po 40 roku życia i wzrasta wraz z wiekiem. W każdym miesiącu w kobiecej piersi dochodzi do przejściowych zmian związanych z cyklem miesięcznym. Mogą także tworzyć się zgrubienia i choć około 90% stanowią procesy nienowotworowe, to wszystkie zmiany powinny być dokładnie zbadane.

Etiologia: Chociaż przyczyna występowania raka sutka nie jest dokładnie określona (rodzinna podatność, zakażenia wirusowe, zmiany hormonalne, przyczyny środowiskowe, etniczne, dieta), znamy czynniki ryzyka, które pozwalają objąć kobiety zagrożone szczególną opieką. Są to:

• wiek > 40 roku życia
• obciążony wywiad rodzinny - ryzyko zachorowania wzrasta, jeżeli rak sutka występował u matki, babki, ciotki lub siostry
• nowotwór piersi wcześniej występujący
• pierwsza miesiączka przed 12 rokiem życia
• rzadkie miesiączki
• menopauza > 50 roku życia
• porody - większe zagrożenie kobiet bezdzietnych, kobiet z małą ilością porodów i kobiet u których pierwsza ciąża i poród miały miejsce późno tzn. powyżej 35 roku życia, podsumowywując porody są czynnikiem zmniejszającym ryzyko
• rasa biała
• nieprawidłowe odżywianie z dużą ilością tłuszczów , cholesterolu
• otyłość
• zwyrodnienie włóknisto - torbielowate gruczołu sutkowego (mastopatia cystica fibrosa)
• cukrzyca
• alkoholizm

Doustne środki antykoncepcyjne nie podwyższają ryzyka wystąpienia raka sutka!!

Objawy: Do najważniejszych symptomów raka piersi należy:

• zaburzenie symetrii piersi, wcześniej nie występująca różnica wielkości
• wciągnięcie, wgłębienie skóry
• wszelkie zmiany struktury skóry np. zmiany przypominające skórkę pomarańczy
• wciągnięcie lub sterczenie brodawki, nadżerka brodawki
• wydzielina z jednej brodawki
• ból, tkliwość piersi
• różne zachowanie piersi przy unoszeniu rąk
• krwiaki, rozszerzenia żylne
• obrzęk ramienia
• owrzodzenie skóry sutka
• zaczerwienienie skóry przypominające różę (przy szczególnej postaci raka zapalnego)

Objawy stwierdzane podczas badania:

• guzek piersi, zwłaszcza pojedyńczy, twardy, niebolesny, nieostro ograniczony
• wyczuwalne, twarde węzły chłonne w dole pachowym.

Przebieg kliniczny: Guz pierwotny w 55% lokalizuje się w górno-zewnętrznym kwadrancie sutku (tu znajduje się najwięcej tkanki gruczołowej). Początkowym etapem szerzenia są przerzuty do węzłów chłonnych. W przypadku guzów umiejscowionych w zewnętrznych (bocznych) kwadrantach piersi zajęte są węzły w dole pachowym, guzy położone przyśrodkowo tworzą przerzuty do węzłów zamostkowych. W późniejszym etapie zajmowane są dalsze węzły chłonne. Wcześnie występują także przerzuty drogą krwi do kości, wątroby, płuc, jajników, mózgu. Groźba przerzutów w bardzo dużym stopniu zależy od wielkości zmiany pierwotnej, dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie raka sutka!!

Rozpoznanie: Poniższe badania pełnią ważną rolę we wczesnym rozpoznaniu raka piersi:

• Samodzielne badanie piersi-Powyżej 20 - 30 roku życia kobieta powinna dokonywać samokontroli piersi. Należy badać piersi w każdym miesiącu bezpośrednio po miesiączce. Najpierw oglądamy piersi w lustrze, przy dobrym oświetleniu. Oceniamy wielkość i kształt sutka w trzech ustawieniach - z opuszczonymi ramionami, z uniesionymi ramionami i z rękami opartymi na biodrach. Następnie przeprowadzamy badanie dotykiem. Najłatwiej badanie przeprowadzić pod prysznicem, po namydleniu. Wyprostowane palce układamy płasko na piersi i prowadzimy ruchem kolistym, lekko uciskając w celu zbadania powierzchownych warstw a następnie mocniej, oceniając głębsze warstwy. Badanie dotykiem przeprowadzamy na stojąco i leżąco (dolne kwadranty). Po stwierdzeniu guzka lub innej niepokojącej zmiany należy szybko udać się do lekarza w celu dalszej diagnostyki.
• Badanie lekarskie
• Ultrasonografia (USG)-Badanie USG wykonuje się u młodych kobiet (do około 35 roku życia), u nich bowiem przeważa w piersiach tkanka gruczołowa. Metoda ta jest przydatna w różnicowaniu torbieli i guzów litych, przy kontroli podczas nakuwania tych zmian, przy próbie oceny palpacyjnie wyczuwalnych zmian.
• Mammografia-Kobiety powyżej 35 - 40 roku życia powinny wykonywać badanie mammograficzne co 2 lata a powyżej 50 roku życia co rok. Ważne jest bowiem wykrycie zmian jeszcze niewyczuwalnych, ponieważ takie dają dużą szansę wyleczenia. Dzięki mammografii, przy
  braku objawów budzących obawy, rak sutka jest wykrywany u 0,3 - 1% kobiet. Nie powinno się rezygnować z mammografii z powodu szkodliwego działania promieniowania, jakie może powstawać przy tym badaniu. Korzyści są dużo większe niż hipotetyczna szkodliwość.
• Badania laboratoryjne-morfologia, OB., fosfataza zasadowa, AspAT, LDH, kreatynina, markery nowotworowe, estrogeny, progesteron itp. Badania laboratoryjne nie są pomocne w rozpoznaniu nowotworu, służą do oceny rozległości i zaawansowania zmian.
• Badania radiologiczne- U każdej pacjentki należy wykonać RTG klatki piersiowej i kręgosłupa w odcinku lędźwiowym oraz miednicy.
• Biopsja

Leczenie:

• Leczenie chirurgiczne-Obecny standard to operacja, w której wycinany jest gruczoł sutkowy, okoliczne węzły chłonne i niektóre, sąsiadujące mięśnie tzw. operacja Pateya. W przypadku małych guzów, wcześnie rozpoznanych, położonych obwodowo można rozważyć wycięcie segmentu lub kwadrantu piersi, wycięcie samego guza lub podskórne wycięcie całego gruczołu z zastrzeżeniem, że usunięte będą także węzły chłonne pachowe i pacjentka zgadza się na następcze napromienianie piersi. Decyzja usunięcia piersi jest bardzo trudna dla każdej kobiety. Należy jednak pamiętać o możliwości wykonania operacji odtwórczej. Jest ona wykonywana 2 lata po wycięciu gruczołu sutkowego (mastectomii), wykorzystywane są m.in. wkładki silikonowe. Odwlekając zgłoszenie się do lekarza po wyczuciu guzka lub po stwierdzeniu innej niepokojącej zmiany, pacjentki zmniejszają szansę na mniej okaleczającą, ograniczoną operację i powodują pogorszenie rokowania.
• Radioterapia czyli leczenie promieniami-Stosuje się napromienianie przed- i pooperacyjne, leczenie paliatywne i doszczętne. Napromienianie przedoperacyjne wykonuje się przy zaawansowanych postaciach guzów, obrzękach, występowaniu dużych węzłów chłonnych pachowych. Konieczność wykonywania pooperacyjnej radioterapii jest tym większa im mniej radykalna jest sama operacja. W przypadku guzów bardzo zaawansowanych i przez to nieoperacyjnych uzasadnione jest leczenie paliatywne.
• Chemioterapia-Stosowane w chemioterapii cytostatyki hamują mnożenie się komórek szybko rosnących, w tym komórek nowotworowych. Mimo występowania licznych działań ubocznych leczenie to jest uzasadnione w gorzej rokujących przypadkach.
• Leczenie hormonalne-Jest stosowane przy raku sutka z przerzutami w przypadkach dobrze rokujących. U około 1/3 pacjentek po zastosowaniu tego typu leczenia stwierdza się zahamowanie wzrostu lub regresję nowotworu., poza tym jest to leczenie dobrze tolerowane.

W leczeniu raka sutka pomocne są także:

• regularne ćwiczenia, które pomagają m.in. przy zapobieganiu i zmniejszaniu powikłań po mastektomii takim jak obrzęki (spowodowane zastojem chłonki po usunięciu węzłów chłonnych pachowych) i przykurcze
• relaksacja zmniejszająca stres
• dieta - zmniejszenie spożywania tłuszczów na rzecz owoców, warzyw i produktów zbożowych