Nadczynność tarczycy

Definicja: Jest to stan chorobowy spowodowany nadprodukcją hormonów tarczycy. Występuje 4 razy częściej u kobiet i rzadko u dzieci.

Etiologia: Do najczęstrzych przyczyn choroby należą:

• czynniki immunologiczne:
  1. choroba Gravesa - Basedowa, ponad 50% przypadków, chorują głównie kobiety między 30 a 50 rokiem życia (przebiega bez wola, z wolem miąższowym lub wolem guzkowym)
• występowanie tkanki autonomicznej (niezależnie produkującej hormony tarczycy):
  1. autonomiczne, nadczynne wole wieloguzkowe
  2. autonomiczny, nadczynny gruczolak (zmiana jednoogniskowa)
  3. autonomia uogólniona
• czynniki rzadko występujące:
  1. przemijająca nadczynność z powodu zapalenia tarczycy
  2. nadczynność spowodowana rakiem tarczycy lub gruczolakiem przysadki
  3. nadczynność spowodowana przyjmowaniem hormonów tarczycy

Objawy: Rozległość i nasilenie objawów nie wykazuje ścisłej zależności z poziomem hormonów tarczycy. Do najczęstrzych objawów należy:

• utrata ciężaru ciała mimo dużego apetytu
• pobudzenie, rozdrażnienie, chwiejność emocjonalna
• drżenie rąk
• skłonność do pocenia się
• osłabienie mięśni
• nietolerancja wysokiej temperatury
• zaburzenia snu
• kołatanie serca
• częste oddawanie stolca, czasami biegunka
• zaburzenia miesiączkowania, skąpe miesiączki

W badaniu fizykalnym stwierdzamy:

• wilgotne, gorące, drżące dłonie
• miękkie, cienkie włosy
• wole - powiększenie tarczycy (u 70-90% chorych)
• przyspieszenie rytmu serca (tachykardię)
• zaburzenia rytmu serca (głównie migotanie przedsionków)- z tego powodu najczęściej zgłaszają się pacjenci
• nadciśnienie tętnicze (zwiększenie głównie ciśnienia skurczowego)

Starcza nadczynność tarczycy jest często skąpo- lub jednoobjawowa:

• tylko utrata masy ciała
• osłabienie
• depresja
• niewydolność krążenia lub zaburzenia rytmu serca (jedynym objawem może być migotanie przedsionków)

Rozpoznanie: Na prawidłowe rozpoznanie składa się:

• Wywiad i charakterystyczne objawy kliniczne
• Badania laboratoryjne:
  1. stężenie hormonów tarczycy FT3 i FT4 - stwierdza się zwiększone stężenie FT3 (spowodowane zwiększonym wytwarzaniem, jak i nasiloną, pozatarczycową przemianą FT4 w FT3), podwyższone stężenie FT4 występuje w 90% przypadków,
  2. małe, nieoznaczalne stężenie TSH ( hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową, działa stymujująco na tarczycę, pobudzając wydzielanie hormonów tarczycy i rozrost gruczołu tarczowego)
  3. test stymulacji TSH ujemny
  4. wychwyt jodu radioaktywnego-Jod jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy. Dlatego tez wielkość wychwytu przez tarczycę tego pierwiastka jest wskaźnikiem aktywności tarczycy w produkcji hormonów. Pacjent otrzymuje do połknięcia jod radioaktywny w postaci płynu lub kapsułek i po określonym czasie dokonuje się pomiaru ilości wychwyconego jodu.
  5. ultrasonografia (USG)- Badanie stosowane przy obecności wola i/lub wyczuwalnych guzkach tarczycy.
  6. scyntygrafia (badanie radioizotopowe)-używa się pierwiastków radioaktywnych takich jak jod lub technet).Stwierdzenie nietypowej (zamostkowej lub śródpiersiowej) lokalizacji tarczycy. Diagnostyka guzków tarczycy - guzki "zimne" nie wychwytują radioaktywnego technetu lub jodu, guzki "gorące" gromadzą go w nadmiarze. Podejrzenie nowotworu złośliwego budzą przede wszystkim guzki zimne.
  7. biopsja cieńkoigłowa w przypadku podejrzanych guzków z wykonaniem badania mikroskopowego.

Leczenie: W postępowaniu teraperutycznym w zależnosći od przyczyny stosuje sie:

• leki tyreostatyczne-Blokują syntezę hormonów tarczycy. Leki stosowane to m.in. propyltiouracyl, karbimazol, tiamazol. Leczenie stosuje się przez 1 do 2 lat, następnie podejmuje decyzję o dalszym postepowaniu. Początkowo zalecane są duże dawki leku, które stopniowo się zmniejsza aż do dawek podtrzymujących. Dodatkowo można stosować B- blokery, sterydy.
• jod radioaktywny-Wskazania do zastosowania tego typu leczenia to m.in. nawrót nadczynności po leczeniu operacyjnym, niewielkie wole, istniejące przeciwskazania do zabiegu operacyjnego. Problemy to trudność dobrania dawki i stąd wysoki procent późniejszej niedoczynności tarczycy (za duże zahamowanie syntezy hormonów), opóźniony efekt działania terapeutycznego, konieczność badań okresowych.
• zabieg operacyjny-Najczęściej subtotalna strumektomia tzn. niecałkowite wycięcie tarczycy z pozostawieniem fragmentu tkanki tarczycy.