Choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa

Definicja: Choroba zwyrodnieniowa to mechaniczne uszkodzenie powierzchni stawowej w następstwie dysproporcji pomiędzy obciążeniem a wytrzymałością stawu, prowadzące do upośledzenia czynności stawu i objawów bólowych. Wtórnie może pojawić się proces zapalny.

Etiologia:

• czynniki genetyczne
• wiek, płeć - zmiany zwyrodnieniowe występują przede wszystkim w wieku starczym (ponad 60% osób po 60 roku życia), przeważają kobiety
• wcześniejsze zniekształcenie stawu po urazie, zwichnięciu
• złogi różnych substancji odkładające się w obrębie chrząstki - w hemochromatozie, dnie, chorobie Wilsona
• choroby zapalne stawów
• otyłość powodująca nadmierne i nieprawidłowe obciążenie

Objawy:

• ból przy rozruchu - "zardzewiałe stawy" i po wysiłku
• ograniczenie czynności ruchowej

Rozpoznanie:

• wywiad i badanie przedmiotowe
• badania laboratoryjne - przyspieszone OB., leukocytoza, zwiększone CRP
• badania radiologiczne

Przebieg kliniczny:

• Choroba zwyrodnieniowa stawów palców rąk.
  Zmiany występują częściej u kobiet. Charakterystyczne są guzki na wyprostnej stronie stawpowstałe jako wynik wzrostu chrząstek stawowych i okostnej. Dochodzi z czasem ów do podwichnięć, bolesności i upośledzenia czynności ruchowej.
• Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych.
  Jako podstawową (80%) przyczynę tego schorzenia uważa się wady rozwojowe, prowadzące do nieprawidłowego obciążenia stawu i uszkodzenia chrząstki. Objawy to ból w okolicy pachwiny i pośladka, promieniujący do kończyny dolnej - kolana, ograniczenie zakresu ruchów w stawie ( wczesne ograniczenie rotacji i odwodzenia, następnie wyprostu i przywodzenia, na końcu zginania). Przebieg jest powolny. W późnym okresie dochodzi do kalectwa, spowodowanego przez przykurcz mięśni i ból uniemożliwiający chodzenie.
• Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych.
  Zmiany występują częściej u kobiet. Czynniki sprzyjające to nieprawidłowa budowa stóp (płaskostopie), otyłość, praca stojąca. Objawy to ból, pojawiający się najczęściej przy chodzeniu po schodach, w miarę rozwoju choroby przykurcze i zniekształcenia stawów.
• Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa:
  1. Zmiany odcinka szyjnego kręgosłupa.
     Zmiany dotyczą przede wszystkim odcinka C5-C6, C6-C7. Objawy to ból karku i okolicy potylicznej, zawroty głowy, szum w uszach, ograniczenie ruchomości kręgosłupa, zespół rwy ramiennej. Rwa splotu ramiennego powstaje gdy zmiany zwyrodnieniowe (osteofity) uciskają na splot ramienny. Pojawia się ból barku lub łopatki, promieniujący do kończyny górnej, ból nasila się przy ruchach głowy. W kończynie mogą występować zaburzenia czucia, osłabienie siły mięśniowej.
  2. Zmiany odcinka lędzwiowego kręgosłupa.
     Zmiany występują najczęściej na poziomie L4-L5 i L5-S1. Mogą one spowodować zniszczenie stawów międzykręgowych. Bardzo często dochodzi do uwypuklenia lub wypadnięcia jądra miażdżystego (jądro miażdżyste to środkowa, galaretowata część krążka międzykręgowego, działa jak amortyzator kręgosłupa) i jego ucisku na korzenie nerwowe, co jest przyczyną powstania zespołu rwy kulszowej. Rwa kulszowa może początkowo objawiać się nawracającymi, tępymi bólami okolicy lędźwiowo-krzyżowej, występującymi po wysiłku lub pracy w pozycji pochylonej. Następnie często pojawiają się epizody tzw. postrzału (lumbago). Są to ostre bóle okolicy lędźwiowej, nasilające się podczas ruchu, obciążania kręgosłupa i oziębienia, połączone z usztywnieniem kręgosłupa i przykurczem mięśni. Występują zazwyczaj po dźwignięciu ciężkiego przedmiotu lub po gwałtownym ruchu tułowia. Wyżej wymienione objawy mogą występować wiele miesięcy lub lat, przebiegać z remisjami. Właściwa rwa kulszowa ma w większości przypadków przebieg podostry i rozpoczyna się najczęściej po podniesieniu ciężkiego przedmiotu, nagłym ruchu kręgosłupa lub po upadku w pozycji pochylonej do przodu. Występuje silny ból promieniujący od okolicy lędźwiowej przez pośladek do kończyny dolnej (do kostki). Ból nasila się podczas pochylania, siadania i chodzenia. Chory leży na zdrowym boku z lekko zgiętą w biodrze i kolanie bolącą nogą. Może występować uczucie drętwienia i ciężkości kończyny dolnej. W badaniu stwierdza się bolesność uciskową pośladka i uda, często odruchowe skrzywienie kręgosłupa w kierunku chorej strony, ból wzdłuż kończyny dolnej przy próbie jej uniesienia i ból podczas prostowania kolana przy zgiętym stawie biodrowym - objaw Lasegue'a, obniżone napięcie mięśniowe, dyskretne zaniki mięśni oraz niewielkie zaburzenia czucia dotkniętej kończyny. Zawsze powinno się wykonać zdjęcie rentgenowskie.

Leczenie: Ogólnie w chorobie zwyrodnieniowej stawów stosuje się:

• leki łagodzące ból
• fizykoterapię - leczenie bodźcowe (temperatura, ultradźwieki, leczenie prądem itp.)
• ruch
• odbarczenie stawów (laska, kule, redukcja masy ciała)
• leczenie operacyjne.

Chorobie zwyrodnieniowej stawów ręki-Leczenie obejmuje stosowanie ciepła ( maści rozgrzewające, ciepłolecznictwo), ćwiczenia ruchowe i jako leczenie przeciwzapalne kwas acetylosalicylowy lub inny lek z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ ).

Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych - Podstawowe znaczenie ma zapobieganie powstawaniu zmian tzn. korekcja wad postawy, zmniejszenie masy ciała, stosowanie laski lub
kul, zmiana pracy. Jako leczenie stosuje się leki przeciwzapalne i przeciwbólowe - NLPZ, fizykoterapię, ćwiczenia fizyczne, w przypadku rozległych zniszczeń zabieg operacyjny (plastykę stawów z zastosowaniem endoprotez).

Choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych.- Leczenie podobne jak w chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych.

Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa:

• Rwa splotu ramiennego. Leczenie w lżejszych przypadkach obejmuje podawanie leków przeciwzapalnych - NLPZ, przy intensywniejszych bólach wstrzykiwanie leków, bardzo korzystna jest fizykoterapia, a w tym diatermia (stosowanie pola magnetycznego), ultradźwięki, ciepło, masaże. W przypadkach nie poddających się leczeniu i z szybko narastającym uciskiem stosuje się leczenie operacyjne.
• Rwa kulszowa. W ciężkich przypadkach, gdy doszło do porażeń ruchowych leczenie polega na natychmiastowej operacji. W innych przypadkach stosujemy leczenie zachowawcze, które obejmuje - leżenie na twardym podłożu z nogami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych, leki przeciwzapalne - NLPZ, w przypadkach bez poprawy sterydy; uzupełnienie stanowią ultradźwięki, diatermia, ciepłolecznictwo, leczenie balneologiczne ( balneologia - nauka o właściwościach i zastosowaniu naturalnych zasobów tzn. wód leczniczych, gazów, substancji zawartych w borowinie mule, błocie oraz klimatu). W celu zapobiegania nawrotom zalecana jest gimnastyka i leczenie balneologiczne.