Choroba Parkinsona

Definicja: Jest to choroba spowodowana zaburzeniami przekazywania informacji pomiędzy strukturami mózgu odpowiedzialnymi za utrzymywanie równowagi i wykonywanie ruchów. Informacja pomiędzy komórkami nerwowymi jest przekazywana przez substancje zwane neurotransmiterami (mediatorami). Właśnie niedobór jednego z neurotransmiterów tzn. dopaminy to powód występowania charakterystycznych dla choroby Parkinsona objawów - spowolnienia, zubożenia ruchów dowolnych, sztywności oraz drżenia.Choroba dotyczy osób w wieku średnim, głównie między 50 a 60 rokiem życia, częściej mężczyzn.

Etiologia: Struktury mózgu, odpowiedzialne za ruchy dowolne i równowagę, wymagają właściwych proporcji między neurotransmiterami. W chorobie Parkinsona dochodzi do zwyrodnienia komórek nerwowych odpowiedzialnych za produkcję dopaminy i jej niedoboru, a co za tym idzie do przewagi działania innych transmiterów - m.in. acetylocholiny. Przyczyna degeneracji (zwyrodnienia) komórek nerwowych nie jest do końca znana. Pod uwagę brane są czynniki genetyczne, infekcje wirusowe, ekspozycja na substancje toksyczne np. pestycydy.

Objawy: Początkowo może pojawić się ból, zwiększone napięcie mięśni, osłabienie i najpierw jednostronne drżenie kończyny. Na rozwinięty obraz choroby składają się:

• woskowata twarz
• nienaturalny brak ruchów mimicznych
• wzrok utkwiony w jednym punkcie
• rzadkie mruganie
• przygarbiona postawa
• powolny chód z pociąganiem, powłóczeniem nogami, bez balansowania kończynami górnymi, często przyspieszony chód drobnymi kroczkami, chory może mieć trudności z ruszeniem z miejsca, a popchnięty z zatrzymaniem się
• drżenie spoczynkowe, najczęściej zaczyna się w jednej kończynie górnej, następnie obejmuje kończynę dolną po tej samej stronie, po pewnym czasie zmiany zajmują drugą stronę; znamienne jest drżenie palców, przypominające kręcenie tabletki; głowa (kiwanie i ruchy rotacyjne), wargi, broda i język mogą być objęte drżeniem; drżenie nasila się podczas emocji, zanika podczas snu
• sztywność mięśniowa
• osłabienie siły mięśni
• zamazana, monotonna mowa
• problemy z żuciem i połykaniem
• trudności w pisaniu - tendencja do stawiania coraz mniejszych liter
• niekiedy zaczerwienienie twarzy, ślinotok, nadmierne pocenie.

Choroba ma przebieg postępujący, prowadzi w różnym czasie do inwalidztwa. Objawy mogą być jednostronne przez wiele miesięcy lub lat, a niekiedy rozwój jest bardzo szybki.

Rozpoznanie: Rozpoznanie opiera się na występowaniu charakterystycznych objawów. Można zastosować pozytronową tomografię emisyjną, ukazującą metabolizm dopaminy.

Leczenie: W postępowaniu terpeutycznym stosuje się:

• leczenie farmakologiczne:
  1. U pacjentów, u których przeważa bezruch i sztywność, stosuje się lewodopę, prekursor dopaminy. Lewodopa podawana jest łącznie z karbidopą lub benserazydem, lekami zapobiegającymi masywnemu rozkładowi lewodopy i przez to umożliwiającymi zmniejszenie dawki lewodopy (zmniejszenie działań niepożądanych, takich jak nudności, zaburzenia rytmu serca, ruchy mimowolne).
  2. Drugą grupę stanowią leki antycholinergiczne (blokujące układ cholinergiczny, który w normalnych warunkach jest hamowany przez układ dopaminoergiczny). Należy tu m.in. triheksyfenidyl (Parkopan). Leki te pomocne są przy zmniejszaniu drżenia.
  3. Grupa tzw. agonistów dopaminy, która pozwala na zmniejszenie dawki podawanej lewodopy. Preparaty to bromokryptyna, lizuryd, pergolit.
  4. Grupa leków wzmagająca czynność dopaminy: amantadyna, lek przeciwwirusowy, ułatwiający uwalnianie dopaminy i selegilina, propunuje się leczenie selegiliną we wczesnym okresie choroby w celu zwolnienia procesu zmian.
     
     Choroba Parkinsona w dalszym ciągu jest nieuleczalna. Podawanie lewodopy zwalnia proces chorobowy, jednak po latach leczenia korzystne działanie zmniejsza się, efekt jest coraz słabszy, zwiększanie dawek nasila objawy uboczne, pojawia się tzw. efekt "on and off" - następujące po sobie stany nagłego nasilenia choroby i szybkiej poprawy.
• leczenie chirurgiczne-Leczenie chirurgiczne obejmuje próby przeszczepiania komórek produkujących dopaminę do mózgu osób chorych. Kilka ośrodków przeprowadziło udane doświadczenia implantacji komórek mózgu płodu. Metoda jest kontrowersyjna, w dalszym ciągu prowadzone są eksperymenty i próby m.in. przeszczepiania zmienionych genetycznie fibroblastów, produkujących dopaminę. Kiedyś pacjenci, mający wyraźne jednostronne drżenie, byli leczeni zabiegami (stereotaktycznymi) uszkadzającymi pewne struktury mózgu. Kolejną metodą jest elektrostymulacja.
• ćwiczenia fizyczne-Stosowane są ćwiczenia bierne, zapobiegające przykurczom i zanikom mięśni, ćwiczenia poprawiające utrzymywanie równowagi i pomagające uzyskać prawidłowy chód. Stosowane jest także wymuszanie szybkiego reagowania, ewentualnie ćwiczenia logopedyczne.

Choroba Parkinsona prowadzi od osłabienia, spowolnienia i jednostonnego drżenia kończyny do coraz bardziej nasilonego inwalidztwa, jest to często przyczyną rozwoju depresji. Chorzy wymagają wsparcia, ważne jest uczestnictwo w spotkaniach grup pomocy.