Żelazo (Fe⁺⁺)

Właściwości: Żelazo wchodzi w ustroju wskład m.in. hemoglobiny i mioglobiny, gdzie odgrywa rolę przy przenoszeniu tlenu z płuc do tkanek. W śladowych ilościach związane jest z niektórymi enzymami. Stężenie żelaza zależy od wchłaniania w przewodzie pokarmowym, magazynowania w jelicie, śledzionie i szpiku kostnym, syntezy i rozpadu hemoglobiny oraz utraty z ustroju. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo wynosi około 15 miligramów na dobę, u kobiet miesiączkujących jest ono wyższe. Przyswajanie żelaza jest dobre z produktów pochodzenia zwierzęcego (15-20%), z warzyw i owoców gorsze ( tylko około 5%). Najwięcej osób z niedoborem żelaza jest wsród wegetarian. W każdym posiłku należy uwzględnić produkt pochodzenia zwierzęcego, trzeba spożywać warzywa i owoce o dużej zawartości wit. C (zwiększa wchłanianie żelaza), ograniczyć picie kawy i herbaty (hamują wchłanianie żelaza).

Materiał biologiczny: krew - surowica

Wartości prawidłowe:

• kobiety: 37-145 ug/dl ( 6,6-26 umol/dl)
• mężczyźni: 60-160 ug/dl ( 10,6-28,3 umol/dl)

Stężenie żelaza wykazuje rytm dobowy (wyższe rano, niższe wieczorem),u obu płci wraz z wiekiem ulega obniżeniu, u kobiet w czasie cyklu miesięcznego wykazuje zmienność (duży spadek przed i w trakcie miesiączki), w drugiej połowie ciąży występuje naturalny spadek stężenia żelaza.

Wartości podwyższone:

• nadmierna podaż preparatów żelaza, częste transfuzje krwi
• hemochromatoza pierwotna i wtórna
• niedokrwistości - hemolityczna, hipoplastyczna, aplastyczna, niedokrwistość złośliwa
• zapalenie wątroby, marskość wątroby
• zapalenie nerek
• porfiria

Wartości obniżone:

• przeważnie z powodu przewlekłej utraty krwi
• rzadziej z powodu zaburzeń wykorzystania - przewlekłe zapalenia, nowotwory
• zwiększone zapotrzebowanie - okres wzrostu, ciąża, okres karmienia
• zmniejszone wchłanianie - błędy żywieniowe, pasożyty, zanikowy nieżyt błony śluzowej żołądka, stan po resekcji żołądka, zespół złego wchłaniania

Wpływ leków: Stężenie żelaza wzrasta podczas stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych.